Τι σημαίνει πατριωτικό και τι ταξικό καθήκον;

Τι σημαίνει πατριωτικό και τι ταξικό καθήκον; Μπορεί να διαχωριστεί το ένα από το άλλο; Ναι, μόνο στα μυαλά των παραθρησκευτικών οργανώσεων της αριστεράς και της δεξιάς. Το ταξικό δεν υπάρχει, ούτε υπήρξε ποτέ ξεχωριστά από το εθνικό και πατριωτικό καθήκον από την σκοπιά των καταπιεσμένων στρωμάτων του λαού. Αυτός ο δύσμοιρος ο Καρλ Μαρξ, που τόσο έχουν ασελγήσει πάνω του ιδίως όσοι εμφανίζονται ως οι πιο ακραιφνείς του οπαδοί, έγραφε ότι η ιδιαιτερότητα της εργατικής τάξης στον καπιταλισμό βρίσκεται στο γεγονός ότι δεν μπορεί να συγκροτηθεί ως τάξη σαν μια «απλή άθροιση ομώνυμων μεγεθών, το ίδιο περίπου όπως οι πατάτες μέσα σ’ ένα σακί αποτελούν ένα σακί με πατάτες.» Ο Μαρξ έγραφε επίσης ότι «εφόσον εκατομμύρια οικογένειες ζουν κάτω από οικονομικές συνθήκες ύπαρξης, που ξεχωρίζουν τον τρόπο της ζωής τους, τα συμφέροντά τους και την κουλτούρα τους από εκείνες των άλλων τάξεων και τις αντιπαραθέτουν εχθρικά μ’ αυτές, συνιστούν μια τάξη. Στο βαθμό όμως που υπάρχει μόνο μια τοπική συνάφεια των συμφερόντων τους, όπως συμβαίνει ανάμεσα στους μικρούς αγρότες, και δεν δημιουργείται καμιά αίσθηση κοινότητας, κανένας εθνικός δεσμός και καμιά πολιτική οργάνωση, τότε δεν συγκροτούν τάξη.»

Με άλλα λόγια για να συγκροτηθεί μια τάξη, ιδίως η εργατική τάξη, χρειάζεται να υπάρχει συγκροτημένος λαός και έθνος που έχει θέσει στην βάση συγκρότησής του την δημοκρατία. Η εργατική τάξη είναι η μόνη που από τη φύση και τη θέση της στην αστική κοινωνία μπορεί να συγκροτηθεί αφεαυτού της σε τάξη αναδεικνύοντας την κοινότητα των συμφερόντων της, τους πανεθνικούς δεσμούς της και το δικό της πολιτικό κίνημα. Χωρίς όμως την εθνική συγκρότηση στη βάση της μιας, ενιαίας και αδιαίρετης εθνικής επικράτειας, όπου κυριαρχεί ένας λαός που υπερβαίνει την τοπική συνάφεια και τις αποκλειστικότητες της ιδιαίτερης καταγωγής κάθε διαφορετικής εθνότητας, δεν μπορεί να υπάρξει το γόνιμο έδαφος πάνω στο οποίο η τάξη μπορεί να ανακαλύψει την κοινότητα των συμφερόντων της, να οικοδομήσει τους πανεθνικούς δεσμούς της και να αναπτύξει το δικό της πολιτικό κίνημα, το οποίο έχει ως αναγκαία αφετηρία την διεκδίκηση και την κατάκτηση των βασικών δικαιωμάτων της. Τάξη χωρίς να εγγράφεται σε λαό και έθνος, χωρίς να καθορίζεται από το δικό της κίνημα και τις δικές της ιστορικές κατακτήσεις που προάγουν την συγκρότησή της ως τέτοια μέσα στα πλαίσια της δικής της πατρίδας, δεν μπορεί να υπάρξει. Δεν είναι παρά ένα «σακί με πατάτες», μια ονειροφαντασίωση «θεωρητικών» της κακιάς συμφοράς που έχουν ξεχάσει παντελώς να ασχολούνται με την πραγματικότητα και ξέρουν να χρησιμοποιούν την έννοια της τάξης μόνο σαν άλλοθι της δικής τους μιζέριας και πολιτικής προδοσίας.

Ο ΓΓ του ΚΚΕ το 1945, Νίκος Ζαχαριάδης, έγραφε: «Απ’ το βάθρο της εθνικής ανεξαρτησίας και ακεραιότητας, των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων να υποχωρήσουμε δεν μπορούμε, γιατί εδώ κάθε υποχώρηση σημαίνει προδοσία.» Η σημερινή ηγεσία του ΚΚΕ απεκατέστησε κομματικά τον Αρχηγό, ώστε οι οπαδοί της να έχουν λατρευτικά είδωλα και πέταξε στα σκουπίδια όλα τ’ άλλα για να μπορεί να διαπράττει ελεύθερα την προδοσία για την οποία τότε προειδοποιούσε ο Νίκος Ζαχαριάδης. Όμως μην ανησυχείτε, την προδοσία την διαπράττει στο όνομα του ακραιφνώς ταξικού! Κι επομένως στους πνευματικά ανάπηρους των κομματικών εγχειριδίων δεν φαντάζει και τόσο προδοτική. Έστω κι αν γενιές και γενιές κομμουνιστών έδωσαν την ζωή και το αίμα τους για να υπερασπιστούν την εθνική ανεξαρτησία και την ακεραιότητα αυτής της χώρας. Χωρίς να ζητούν τίποτε περισσότερο από την ελευθερία του λαού και της χώρας τους!

Άκρως επίκαιρος σήμερα ο Βελουχιώτης έλεγε στον ιστορικό λόγο που έβγαλε στην απελευθερωμένη Λαμία το 1944, ανήμερα στην επέτειο του ΟΧΙ:

«Μας κατηγορούν ότι θέμε να καταργήσουμε τα σύνορα και να διαλύσουμε το κράτος. Μα το κράτος εμείς το φτιάχνουμε σήμερα, γιατί δεν υπήρξε, μια που αυτοί οι ίδιοι το είχανε διαλύσει. Το κεφάλαιο δεν έχει πατρίδα και τρέχει να βρει κέρδη σ' όποια χώρα υπάρχουνε τέτοια. Γι' αυτό δε νοιάζεται κι ούτε συγκινείται με την ύπαρξη των συνόρων και του κράτους. Ενώ εμείς, το μόνο πού διαθέτουμε, είναι οι καλύβες μας και τα πεζούλια μας. Αυτά αντίθετα από το κεφάλαιο που τρέχει, οπού βρει κέρδη, δε μπορούν να κινηθούν και παραμένουν μέσα στη χώρα που κατοικούμε. Ποιος, λοιπόν, μπορεί να ενδιαφερθεί καλύτερα για την πατρίδα του; Αυτοί που ξεπορτίζουν τα κεφάλαια τους από τη χώρα μας ή εμείς που παραμένουμε με τα πεζούλια μας εδώ; Όταν έξαφνα στα 1929-31 το κράτος ζήτησε, λόγω της οικονομικής κρίσης πού μάστιζε τότε τη χώρα μας να κατεβάσουν οι ξένοι ομολογιούχοι το ποσοστό που πληρώναμε σε τοκοχρεολύσια, οι Άγγλοι δέχτηκαν να το μειώσουν σε 35%, αλλά οι Έλληνες ομολογιούχοι αρνήθηκαν. Να λοιπόν, ποιος είναι ο πατριωτισμός τους! Αυτός φτάνει μέχρι το σημείο που δεν θίγονται τα οικονομικά τους συμφέροντα. Αυτοί λοιπόν οι ίδιοι που μας κατηγορούν ότι επιδιώκουμε την κατάργηση των συνόρων και την διάλυση του κράτους, αυτοί τα ξεπουλάνε αυτά στην πρώτη ευκαιρία.»

Πόσο διαφέρει η σημερινή κατάσταση, από εκείνη στην οποία αναφέρεται ο Βελουχιώτης; Ελάχιστα. Βέβαια, θα μου πείτε ποιος είναι αυτός ο Βελουχιώτης που τολμά να διαφωνεί με τους σημερινούς μπαρουτοκαπνισμένους κολοσσούς του κομμουνισμού και της ταξικής καθαρότητας από το ΚΚΕ έως την ΑΝΤΑΡΣΥΑ; Τίποτε περισσότερο από υπερπατριώτης!

Ποιοι ιστορικά θέλησαν να αποσπάσουν το ταξικό από το λαϊκό και το εθνικό; Μόνο οι θεωρητικοί της μαύρης αντίδρασης έκαναν τα αδύνατα, δυνατά να διαχωρίσουν την τάξη από τον "λαό" και το "έθνος", έτσι ώστε οι δυο τελευταίες κατηγορίες να αποκτήσουν μεταφυσική υπόσταση. Τέτοιες μεταφυσικές έννοιες δεν μπορούν παρά να εκπροσωπούνται από μεταφυσικούς θεσμούς που όσο πιο απολυταρχικοί είναι τόσο καλύτερα, γιατί στέκονται υπεράνω της κοινωνίας των ταξικών αντιθέσεων. Οι θεωρητικοί αυτοί της μαύρης αντίδρασης πίστευαν και πιστεύουν ότι ο λαός και το έθνος δεν μπορεί να είναι αυθύπαρκτες ιστορικές συλλογικότητες μέσα στην κοινωνική δράση.

Δείτε, π.χ., την ευκολία που ορισμένοι στην αριστερά παπαγαλίζουν δυο κατάφωρα αντιδραστικές θέσεις: Πρώτον, την θεωρία των "δύο εθνών", του έθνους των εργαζομένων και του έθνους του κεφαλαίου, δίνοντας έτσι αριστερό πρόσημο σε μια παλιά άκρως αντιδραστική θεωρία. Αυτός που επινόησε την θεωρία των "δύο εθνών" ήταν ο αντιδραστικός φιλομοναρχικός Ντισραέλι στο έργο του η Σίβυλλα στα 1843. Αυτός μίλαγε για την αναπόφευκτη διάλυση της κοινωνικής συνοχής με την άνοδο του καπιταλισμού, όπου το έθνος διασπάται ανάμεσα σε δυο έθνη: στο έθνος της φτωχών και στο έθνος των πλουσίων. Ο μόνος που θα μπορούσε να κρατήσει την συνοχή του έθνους, αλλά και της βρετανικής κοινωνίας δεν ήταν άλλος από τον θεσμό της μοναρχίας. Αντίθετα, για όλους τους προοδευτικούς θεωρητικούς εκείνης της εποχής με κορυφαίο τον Μαρξ, το έθνος δεν ήταν μια μεταφυσική οντότητα, αλλά η ιστορική συγκρότηση ενός νέου συλλογικού κοινωνικού υποκειμένου που διεκδικεί την κυριαρχία του και την δική του ιστορική ταυτότητα, του λαού. Ο λαός αποτέλεσε την νέα ιστορική ρίζα των εθνών που γέννησαν οι αστικές επαναστάσεις. 

Λένε ότι τα σύγχρονα έθνη αποτελούν επινόηση της αστικής τάξης. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη ανοησία. Η ιστορία διδάσκει ότι τα σύγχρονα έθνη ήταν το ιστορικό αποτέλεσμα της μάχης της αστικής τάξης με τους εκπροσώπους του μεσαίωνα, όταν η πρώτη χρειάστηκε να κινητοποιήσει μαζί της, προκειμένου να νικήσει τους δεύτερους, το σύνολο των υπόλοιπων καταπιεσμένων κοινωνικών στρωμάτων και τάξεων. Δεν ήταν επινόηση της αστικής τάξης, αλλά η αναγκαστική συμμαχία της αστικής τάξης με τους υπόλοιπους καταπιεσμένους προκειμένου να ξεφορτωθούν όλοι μαζί τους εκπροσώπους του μεσαίωνα. Έτσι γεννήθηκε η έννοια λαός και στη βάση του το σύγχρονο έθνος. 

Ο λαός εμφανίζεται ως ανεξάρτητο υποκείμενο της ιστορίας από την στιγμή που σπάει τα δεσμά της απολυταρχίας, η οποία στηρίζεται στην παραδοχή ότι ο λαός και το έθνος δεν μπορούν να εκφράζονται από μόνοι τους παρά μόνο μέσα από την βούληση της υπέρτατης εξουσίας, κοσμικής και υπερκοσμικής. Να από που μας έρχεται η νεόκοπη θεωρεία των ελίτ, που δυστυχώς στην αριστερά εκφράζεται με τις θεωρίες περί ταξικών πρωτοποριών. Ο λαός και το έθνος υπάρχουν, υφίστανται μόνο όσο υπάρχει και τους εκφράζει συγκεντρωτικά η απολυταρχία. Έτσι έλεγαν οι παλιοί ρασοφόροι υποστηρικτές της μοναρχίας.

Η ιστορική αλήθεια όμως είναι εντελώς διαφορετική. Όσο κυριαρχεί ιστορικά η απολυταρχία, όσο επιβάλλονται οι κοινωνικοπολιτικές ελίτ, οι άρχοντες, οι δικτάτορες και οι παρά φύση ηγέτες, ναι, τότε δεν υπάρχει λαός, δεν μπορεί να υπάρξει λαός. Υπάρχει μόνο με το νόημα που έδινε ο Χίτλερ στην έννοια Volk, δηλαδή ενός απόλυτα υποτακτικού πλήθους υπεξουσίων, ή υπηκόων, που για να εκφραστεί μπορεί να το κάνει μόνο μέσα από επιφανείς ηγέτες ή ελίτ, που λειτουργούν σαν «πατερούληδες» έξω, πέρα και πάνω από την μάζα.

Ο λαός εμφανίζεται στο προσκήνιο της ιστορίας όταν για πρώτη φορά διακυρρήσει με την πράξη του και με το αίμα του ότι το έθνος είναι αυτός ο ίδιος, ότι δεν αναγνωρίζει κανέναν πάνω από αυτόν και επομένως δεν αναγνωρίζει κανενός είδους εξουσία που δεν πηγάζει από την θέλησή του και δεν ασκείται προς όφελός του. Κι επομένως δεν χρειάζεται κανέναν υπεράνω αυτού για να εκφράζεται, ή για να υπάρχει. Αντίθετα είναι αυτός που καθορίζει την συγκρότηση του κράτους και της επικράτειας. Αυτός είναι ο "αυτοκράτωρ λαός" όπως έλεγε ο Ρήγας. Δεν είναι τυχαίο ότι το Σύνταγμα εμφανίζεται αυτήν ακριβώς την εποχή.

Το γεγονός ότι η σύγκρουση με την τυραννία καθορίζει την πρώτη ιστορική ενότητα του λαού, αυτό καθόλου δεν σημαίνει ότι ο λαός είναι ενιαίος και με ενιαία θέληση, όπως λανθασμένα εκτιμούσε ο Ρουσώ. Μέσα στα πλαίσιά του συγκρούονται, ανειρήνευτα τις περισσότερες φορές, κοινωνικά στρώματα και τάξεις από την πρώτη κιόλας στιγμή. Η ενότητα του λαού μπορεί να υπάρξει μόνο μέσα από την αναμέτρηση των διαφορετικών κοινωνικών δυνάμεων που τον απαρτίζουν με την εξουσία και τα συμφέροντα που κάθε φορά υπερασπίζει. Γι’ αυτό και κανένας θεσμός, όσο αντιπροσωπευτικός κι αν είναι, δεν μπορεί να αντικαταστήσει την λαϊκή κυριαρχία, η οποία εκφράζεται απολύτως ελεύθερα και πρωταρχικά πρώτα και κύρια μέσα από την κατοχύρωση στην πράξη του δικαιώματος του συνεταιρίζεσθαι και του συνέρχεσθαι για κάθε επιμέρους κοινωνικό στρώμα και τάξη του λαού.

Η ενότητα σήμερα του λαού που διεκδικεί να εκφράσει το ΕΠΑΜ είναι η πρωτογενής «αίσθηση κοινότητας» που χωρίς αυτήν καμμιά τάξη ή στρώμα της κοινωνίας δεν μπορεί να κατανοήσει τα δικά του ιδιαίτερα συμφέροντα. Μέσα στα πλαίσια πάντα των κοινών λαϊκών συμφερόντων που καθορίζονται, όπως πάντα, από την αντίθεση με την κυρίαρχη πολιτική και εξουσία. Ούτε η τάξη, όσο καλά οργανωμένη και συγκροτημένη κι αν είναι, ούτε βέβαια ο λαός, έχει ομοιογένεια. Η δύναμη ενός πολιτικού κινήματος, όπως το ΕΠΑΜ, είναι να συνδέεται οργανικά με τον λαό ως υφίσταται σε όλη την ποικιλοχρωμία του, αναδεικνύοντας μέσα από όλες τις διαφορετικότητες και τις αντιθέσεις, το κύριο, το καθοριστικό. Αυτό που μπορεί να ενώσει τις πιο πλατιές μάζες ενάντια στον κοινό αντίπαλο και να οδηγήσει στην νίκη. Διαφορετικά δεν θα μπορέσει να υπάρξει αυθεντικά παλλαϊκό κίνημα, αλλά μόνο κομματικές καρικατούρες «κινημάτων» με απόντα τον λαό.

Δεύτερο, είναι πολύ της μόδας σήμερα να κατηγορείται το ΕΑΜ ότι έχασε γιατί δήθεν δεν πέρασε από το εθνικό στο ταξικό. Πρόκειται για μια ανιστόρητη κατηγορία. Το ΕΑΜ οδηγήθηκε από την τότε ηγεσία του ΚΚΕ στην ήττα, γιατί δεν στάθηκε συνεπές έως στο τέλος στον εθνικό απελευθερωτικό χαρακτήρα του αγώνα που είχε προσδώσει εξαρχής. Ο διαχωρισμός του ταξικού από το εθνικό είναι που οδήγησε στην ήττα και στον εμφύλιο. Εκεί βρισκόταν το πρόβλημα. Η κατάκτηση του έθνους και της εκπροσώπησής του από την εργατική τάξη και την διανόηση, που είχε ήδη συντελεστεί μέσα στην κατοχή με το κίνημα αντίστασης, αποτελούσε κορυφαία ταξική πράξη που χωρίς αυτή δεν νοείται η ανάδειξη της εργατικής τάξης και του νέου ταξικού μπλοκ δυνάμεων στην εξουσία. Αυτό ήταν το ΕΑΜ. Δυστυχώς, με την απελευθέρωση η τότε ηγεσία του ΚΚΕ εγκατέλειψε, ίσως δίχως ποτέ να καταλάβει, το ταξικό και συνάμα εθνικό επίτευγμα διασπώντας την απόλυτη συνάφεια του ταξικού με το εθνικό. Σ’ αυτό οφείλεται η ήττα, αλλά και στο γεγονός ότι ολόκληρο το κίνημα και μαζί του ο λαός σύρθηκε σ’ έναν καταστροφικό εμφύλιο που επέβαλε και διεξήγαγε με τους δικούς της όρους η αντίδραση.

Το ΕΠΑΜ δεν πρόκειται να επαναλάβει το ίδιο λάθος. Δεν πρόκειται να διαχωρίσει το ταξικό από το εθνικό. Στις μέρες μας είναι αδύνατο και αδιανόητο να εκπληρώσεις το ένα χωρίς το άλλο. Κοινός παρανομαστής και των δυο είναι η κινητοποίηση της μεγάλης πλειοψηφίας του λαού μέσα από την συνειδητοποίηση ότι πέρα από τις επιμέρους αντιθέσεις υπάρχει κάτι που μπορεί να την ενώσει: το γεγονός ότι το υπάρχων καθεστώς – όπως κι αν το εννοεί ή να το ερμηνεύει κανείς – δεν συμβιβάζεται πλέον με την ίδια την επιβίωση της συντριπτικής πλειοψηφίας του λαού, αλλά και του ίδιου του έθνους όπως έχει ιστορικά συγκροτηθεί και έχει διεκδικήσει την ανεξαρτησία του. Όποιος θεωρεί ότι αυτά είναι ζητήματα δευτερεύοντα μπροστά στο όποιο «καθαρό» ταξικό καθήκον, τότε είτε δεν έχει καταλάβει απολύτως τίποτε από ότι συμβαίνει, είτε είναι αιχμάλωτος της ιδεολογίας του ιμπεριαλισμού που από γεννησιμιού της στηρίχθηκε στην άρνηση του έθνους στο όνομα του κοσμοπολιτισμού και στην άρνηση του λαού και της δημοκρατίας στο όνομα του κορπορατισμού, με φασιστική, υπερεθνική, ή άλλη φανταχτερή δήθεν διεθνιστική περιβολή.

21/5/2012
Δημήτρης Καζάκης,