Στήριξη (και) εκ των έσω για το ελληνικό δημόσιο χρέος;

Ακόμη και μετά το νέο πακέτο διάσωσης και την απομείωση των ελληνικών κρατικών ομολόγων, οι εκτιμήσεις για το ελληνικό συνεχίζουν να το τοποθετούν στο 120% του ΑΕΠ το 2020. Χωρίς να έχει τη δυνατότητα πρόσβασης στις αγορές κεφαλαίου, η Ελλάδα καλείται να χρηματοδοτεί τα μελλοντικά ελλείμματα ζητώντας νέα χρήματα από τους εταίρους, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε έναν θανάσιμο φαύλο κύκλο δανεισμού.

Για να αποφύγει αυτή τη διαδικασία οι καθηγητές Οικονομικών Alain de Cromburgge του Πανεπιστημίου FUNDP-Namur, και Eric de Keuleneer του Solvay School of Economics and Management των Βρυξελλών, προτείνουν μία διαφορετική λύση: να αναγκαστούν οι Έλληνες πολίτες να ξοδεύουν μέρος των κερδών τους για την αγορά ελληνικών κρατικών ομολόγων.

Μετά το PSI, ο στόχος είναι να μειωθεί το ελληνικό χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ στο 120% το 2020. Παρ΄ όλα αυτά, ο στόχος αυτός κάνει επίσης λόγο για πρωτογενές έλλειμμα στα επόμενα δύο χρόνια αλλά και για έλλειμμα λόγω των τόκων τα επόμενα χρόνια. Επομένως, δεδομένου ότι η Ελλάδα δεν αναμένεται να ανακτήσει πρόσβαση στις αγορές, το έλλειμμα στην ουσία θα χρηματοδοτηθεί από τους επίσημους πιστωτές. 

"Μία ενεργή εγχώρια αγορά ομολόγων και μία κοινή γνώμη που παρακολουθεί στενότερα οικονομικούς δείκτες θα έδινε ώθηση στις αποταμιευτικές συνήθειες στη χώρα"

Σε αυτό το σημείο οι δύο καθηγητές προτείνουν μία εναλλακτική λύση. Τη χρηματοδότηση μέρους του ελλείμματος του προϋπολογισμού από τις εγχώριες αποταμιεύσεις.

Στις σημερινές εξαιρετικά κρίσιμες συνθήκες, η έκδοση των ομολόγων θα μπορούσε να συνδυαστεί με τις πολιτικές μείωσης μισθών και τιμών που αποτελούν μέρος των όρων του προγράμματος μείωσης του χρέους.

Μακροπρόθεσμα, μία αγορά εγχώριων ομολόγων θα είχε νόημα. Βραχυπρόθεσμα, οι Έλληνες πολίτες θα είχαν πολύ καλύτερη ενημέρωση για τις οικονομικές επιδόσεις της χώρας, καθώς θα έβλεπαν ότι η αξία ή η εμπορευσιμότητα των ομολόγων συνδέεται με ορισμένους δείκτες οικονομικών επιδόσεων.

Υπάρχει η ελπίδα ότι η μείωση των μισθών θα δώσει στην Ελλάδα τη δυνατότητα να ανακτήσει τη θέση των προϊόντων της στις ευρωπαϊκές και παγκόσμιες αγορές και εντέλει να καταφέρει να διατηρήσει ένα υψηλότερο επίπεδο κατανάλωσης σε παγκόσμιες τιμές, μετά από πολλά χρόνια που η κοινωνική ευημερία χτίστηκε πάνω στην κακοδιαχείριση επιδοτήσεων και στο φθηνό δανεισμό σε ευρώ.

Μέρος της σχεδιαζόμενης προσαρμογής μισθών θα μπορούσε να έχει τη μορφή υποχρεωτικής πληρωμής ενός μικρού ποσοστού των καθαρών μισθών σε ομόλογα αντί για μετρητά. Τέτοιες ασυνήθιστες εκδόσεις κρατικών ομολόγων μπορούν να θεωρηθούν υπό άλλες συνθήκες “εξαναγκαστική αποταμίευση”, ωστόσο “ταιριάζουν” σε ένα προσωρινό πρόγραμμα προσαρμογής.

Τα ομόλογα αυτά θα μπορούσαν να λέγονται “ομόλογα ανοικοδόμησης”, όμως εκτός από τον προσωρινά υποχρεωτικό τους χαρακτήρα, θα είχαν τα περισσότερα χαρακτηριστικά των συνηθισμένων κρατικών ομολόγων, όπως των υψηλότερων μελλοντικών αποδόσεων.

Πρώτο χαρακτηριστικό: Η τιμολόγηση των ομολόγων θα πρέπει να αντανακλά τις τρέχουσες συνθήκες που αντιμετωπίζει η Ελλάδα. Επομένως το επιτόκιο θα πρέπει να είναι ελαφρώς μικρότερο από το επιτόκιο που πληρώνει η Ελλάδα στους πιστωτές της, των οποίων σκοπός είναι να θέσουν ένα “ταβάνι” στο κόστος δανεισμού των χωρών που αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα.

Το χαμηλό κόστος δανεισμού θα καθιστούσε ελκυστικά τα συγκεκριμένα ομόλογα για την κυβέρνηση και δεν θα εξαπατούσε τους εγχώριους ομολογιούχους, ανοίγοντας το δρόμο για την επιστροφή της χώρας στις αγορές.

Ωριμάνσεις της τάξης των πέντε έως επτά ετών είναι συνηθισμένες στις χώρες που καταφέρνουν και πωλούν ομόλογα σε πρόθυμους εγχώριους αποταμιευτές. Οι πολύ μικρές διάρκειες δεν βοηθούν τα δημόσια οικονομικά, ενώ οι πολύ μεγάλες δεν θεωρούνται αξιόπιστες ή χρήσιμες από το ευρύ κοινό.

"Οι Έλληνες πολίτες θα καταλάβουν ότι η κυβέρνηση δεν διαθέτει χρήματα ούτε και πρόσβαση στις αγορές, επομένως οι υποχρεωτικές πληρωμές με ομόλογα ίσως είναι αποδεκτές σε σύγκριση με άλλες εποχές"

Οι τόκοι θα πρέπει να καταβάλλονται σε μετρητά ετησίως για να “χτίζεται” εμπιστοσύνη. Πριν το 2020, η πληρωμή στη λήξη θα μπορεί να γίνεται με μετρητά ή με ομόλογα. Η υποχρεωτική εξόφληση των ομολόγων θα μπορούσε να γίνει μόνο στην περίπτωση που ορισμένοι σημαντικοί στόχοι του προγράμματος προσαρμογής της χώρας δεν έχουν ακόμη επιτευχθεί. Οι στόχοι αυτοί μπορούν τεθούν στα κρατικά φορολογικά έσοδα, στις εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών, ή στα spreads των ιδιωτικών δανείων.

Όταν γίνουν εμπορεύσιμα τα ομόλογα, είτε σε χρηματιστήριο είτε σε μία οργανωμένη αγορά θα έχουν τη δυνατότητα οι μισθωτοί θα έχουν πρόσβαση στη ρευστότητα νωρίτερα, αν και με discount, ενώ και άλλοι Έλληνες πολίτες ή επιχειρήσεις θα μπορούν να αγοράσουν ομόλογα ως αποταμιευτικά εργαλεία. Εντέλει, κάποια ομόλογα θα καταφέρουν να... βγουν στο εξωτερικό, κάτι που θα μπορούσε να είναι σημάδι βελτίωση των συνθηκών. Έτσι, η εμπορευσιμότητα των ομολόγων θα μπορούσε να περιορίσει ορισμένες “δυσκαμψίες” του υφιστάμενου προγράμματος προσαρμογής.

Για να ευνοηθεί η εμπορευσιμότητα, οι εκδόσεις των ομολόγων θα πρέπει να είναι μικρές σε ποσά και θα μπορούσαν να λήγουν σε προκαθορισμένες ημερομηνίες μέσα στο χρόνο. Οι επίσημοι πιστωτές μπορούν να περιορίσουν την αξία των ομολόγων θέτοντας εκ των προτέρων μία τιμή επαναγοράς.

Ο φορολογικός συντελεστής των εσόδων από τους τόκους των ομολόγων θα πρέπει να είναι εξαιρετικά χαμηλός ή μηδενικός. Είναι σημαντικό τα ομόλογα να είναι τουλάχιστον το ίδιο ελκυστικά για τους Έλληνες ομολογιούχους όσο και οι τραπεζικές καταθέσεις στην Ελλάδα ή το εξωτερικό. Οι τράπεζες επίσης θα μπορούσαν να “αποζημιώνονται” για τον ανταγωνισμό καταθέσεων και να τους προσφέρονται κίνητρα για να συμμετάσχουν στη συναλλακτική δραστηριότητα των ομολόγων, ή με τον καθορισμό προμηθειών ή με την δυνατότητα να τα χρησιμοποιούν ως ενέχυρα στις πράξεις αναχρηματοδότησης.

Η μερική πληρωμή με ομόλογα δεν είναι αναγκαίο να περιορίζεται στους μισθούς και στις συντάξεις των δημοσίων υπαλλήλων. Οι ιδιωτικές επιχειρήσεις μπορούν να αναγκαστούν να αγοράσουν κρατικά ομόλογα για να πληρώσουν μέρος των καθαρών μισθών, ή ακόμη και μέρος του μερίσματος. Ειδικότερα, αυτό θα μπορούσε να αφορά τον ονομαστικό μισθό και τις αυξήσεις μερισμάτων στον ιδιωτικό τομέα έως το 2020, ή έως ότου επιτευχθεί ένας βασικός όρος, όπως οι εξαγωγές της χώρας ή τα φορολογικά έσοδα.

Οι εταιρείες θα αγοράζουν ομόλογα έναντι μετρητών στην ονοματική αξία και χωρίς κόστος συναλλαγής. Η σύνδεση της σταδιακής κατάργησης των υποχρεωτικών πληρωμών με ομόλογα με με ορισμένους οικονομικούς δείκτες, τους οποίους ο τύπος μπορεί εύκολα να παρακολουθεί, κάνει το ευρύ κοινό γνώστη της προόδου των δεικτών. Το γεγονός αυτό θα μπορούσε να προκαλέσει την στήριξη του κόσμου για τις επιδόσεις των εν λόγω δεικτών και άρα της γενικότερης οικονομικής εικόνας.

Οι ιδιαίτερες συνθήκες απαιτούν πολλές φορές ιδιαίτερα εργαλεία πολιτικής. Τα “ομόλογα ανοικοδόμησης” μπορούν να προσθέσουν κάποια προοπτική στο υφιστάμενο πρόγραμμα προσαρμογής της Ελλάδας. Οι Έλληνες πολίτες θα καταλάβουν ότι η κυβέρνηση δεν διαθέτει χρήματα ούτε και πρόσβαση στις αγορές, επομένως οι υποχρεωτικές πληρωμές με ομόλογα ίσως είναι αποδεκτές σε σύγκριση με άλλες εποχές, δεδομένου ωστόσο ότι θα γίνει ευρέως γνωστό ότι πρόκειται για προσωρινό μέτρο.

Η αλληλεγγύη στο εσωτερικό της χώρας είναι αναγκαία μέχρι να βρεθούν νέες πηγές εισοδήματος, ή μέχρι να εμφανιστούν αγοραστές ομολόγων. Μία ενεργή αγορά ομολόγων θα μπορούσε να ευνοήσει τη μελλοντική μακροοικονομική σταθεροποίηση μέσω του δημόσιου δανεισμού και δαπανών της περίσσειας των ιδιωτικών αποταμιεύσεων, σε περιόδους ύφεσης, και μέσω της πληρωμής ομολόγων με δημοσιονομικά πλεονάσματα σε περιόδους άνθησης.

Μία ενεργή εγχώρια αγορά ομολόγων και μία κοινή γνώμη που παρακολουθεί στενότερα οικονομικούς δείκτες θα έδινε ώθηση στις αποταμιευτικές συνήθειες στη χώρα.

Κάτι τέτοιο, σημειώνουν οι de Cromburgge και de Keuleneer, θα προστάτευε επίσης την Ελλάδα από υπερβολικά ελλείμματα του προϋπολογισμού, και θα στήριζε την ανάκαμψη του ιστορικά ένδοξου διεθνούς της εμπορίου..capital.gr/News.asp?id=1442820